Լենինգրադի (այժմ Սանկտ Պետերբուրգ) շրջափակումը տևեց 1941 թվականի հունվարի 8-ից 1944 թվականի հունվարի 27-ը: «Մայրցամաքից» օգնություն ստանալու միակ միջոցը Լադոգա լիճն էր, որը բաց էր հակառակորդի ավիացիայի, հրետանիի ու նավատորմի համար: Սննդամթերքի պակասը, եղանակային ծանր պայմանները, ջեռուցման և տրանսպորտային համակարգերի հետ կապված խնդիրները 872 օրը դժոխք են դարձրել քաղաքի բնակիչների համար:
Հրահանգներ
Քայլ 1
1941-ի հունիսի 22-ին Գերմանիայի կողմից Խորհրդային Միության վրա հարձակվելուց հետո թշնամու զորքերը անմիջապես տեղափոխվեցին Լենինգրադ: 1941-ի ամռան վերջին և աշնան սկզբին Խորհրդային Միության մնացած հատվածների հետ բոլոր տրանսպորտային ուղիները դադարեցվել էին: Սեպտեմբերի 4-ին սկսվեցին քաղաքի ամենօրյա գնդակոծությունները: Սեպտեմբերի 8-ին «Հյուսիս» խմբի զինվորները վերցրեցին Նեւայի աղբյուրը: Այս օրը համարվում է շրջափակման սկիզբ: «Zhուկովի երկաթե կամքի» շնորհիվ (ըստ պատմաբան Գ. Սոլսբերիի) թշնամու զորքերը կանգնեցվեցին քաղաքից 4-7 կիլոմետր հեռավորության վրա:
Քայլ 2
Հիտլերը համոզված էր, որ Լենինգրադը պետք է սրբել երկրի երեսից: Նա հրաման տվեց քաղաքը շրջապատել ամուր օղակով և անընդհատ գնդակոծել ու ռումբի ենթարկել: Միևնույն ժամանակ, ոչ մի գերմանացի զինվոր չպետք է մուտք գործեր պաշարված Լենինգրադի տարածք: 1941-ի հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին մի քանի հազար կրակող ռումբ նետվեց քաղաքի վրա: Նրանց մեծ մասը գնում է սննդի պահեստներ: Այրվել է հազարավոր տոննա սնունդ:
Քայլ 3
1941 թվականի հունվարին Լենինգրադում կար գրեթե 3 միլիոն բնակիչ: Պատերազմի սկզբում քաղաք են ժամանել առնվազն 300 հազար փախստականներ ԽՍՀՄ այլ հանրապետություններից և շրջաններից: Սեպտեմբերի 15-ին էապես իջեցվել են սննդի ռացիոնալ քարտերի վրա սնունդ թողարկելու նորմերը: 1941-ի նոյեմբերին սկսվեց սովը: Մարդիկ սկսեցին ուշաթափվել աշխատանքի և քաղաքի փողոցներում `մեռնելով ֆիզիկական ուժասպառությունից: Մի քանի հարյուր մարդ դատապարտվել է մարդակերության համար միայն 1942 թվականի մարտին:
Քայլ 4
Սննդամթերքը քաղաք էր հասցվում օդով և Լադոգա լճի երկայնքով: Այնուամենայնիվ, տարվա մի քանի ամիսների ընթացքում երկրորդ երթուղին արգելափակված էր. Աշնանը, այնպես որ սառույցն այնքան ուժեղ էր, որ կարողացավ դիմակայել մեքենաներին, իսկ գարնանը ՝ մինչ սառույցը հալվեց: Լադոգա լիճը անընդհատ ռմբակոծվում էր գերմանական զորքերի կողմից:
Քայլ 5
1941 թվականին առաջնագծի մարտիկները օրական ստանում էին 500 գրամ հաց, Լենինգրադի բարօրության համար աշխատունակ աշխատունակ բնակչությունը ՝ 250 գրամ, զինվորներ (ոչ առաջնագծից), երեխաներ, ծերեր և աշխատակիցներ ՝ 125 գրամ: յուրաքանչյուրը Բացի հացից, նրանց գործնականում ոչինչ չի տրվել:
Քայլ 6
Supplyրամատակարարման ցանցի միայն մի մասն է աշխատել քաղաքում և հիմնականում փողոցային ջրատաքացուցիչների շնորհիվ: Մարդկանց համար հատկապես դժվար էր 1941-1942 թվականների ձմռանը: Դեկտեմբերին մահացավ ավելի քան 52 հազար մարդ, հունվար-փետրվար ամիսներին ՝ գրեթե 200 հազար: Մարդիկ մահանում էին ոչ միայն սովից, այլեւ ցրտից: Դադարեցվել են սանտեխնիկան, ջեռուցումն ու կոյուղին: 1941-ի հոկտեմբերից միջին օրական ջերմաստիճանը 0 աստիճան է: 1942-ի մայիսին ջերմաստիճանը մի քանի անգամ իջավ զրոյի տակ: Կլիմայական ձմեռը տևեց 178 օր, այսինքն `գրեթե 6 ամիս:
Քայլ 7
Պատերազմի սկզբում Լենինգրադում բացվեց 85 մանկատուն: Յուրաքանչյուր ամիս 30 հազար երեխաներից յուրաքանչյուրին հատկացվում էր 15 ձու, 1 կիլոգրամ ճարպ, 1,5 կիլոգրամ միս և նույն քանակությամբ շաքար, 2, 2 կիլոգրամ հացահատիկային, 9 կիլոգրամ հաց, մեկ ֆունտ ալյուր, 200 գրամ չորացրած միրգ, 10 գրամ թեյ և 30 գրամ սուրճ … Քաղաքի ղեկավարությունը սովից չէր տառապում: Սմոլնիի ճաշարանում պաշտոնյաները կարող էին խավիար, տորթեր, բանջարեղեն և մրգեր վերցնել: Կուսակցության առողջարաններում ամեն օր ինձ խոզապուխտ, գառ, պանիր, բալիկ և կարկանդակներ էին տալիս:
Քայլ 8
Սննդամթերքի իրավիճակի շրջադարձային պահը հասավ միայն 1942-ի վերջին: Հացի, մսի և կաթնամթերքի արդյունաբերության մեջ սննդի փոխարինիչներ սկսեցին օգտագործել. Ցելյուլոզ `հացի համար, սոյայի ալյուր, ալբումին, կենդանիների արյան պլազմա` մսի համար: Սննդային խմորիչը սկսեց պատրաստվել փայտից, իսկ վիտամին C- ն ստացվեց փշատերև ասեղների ներարկումից:
Քայլ 9
1943-ի սկզբից Լենինգրադն աստիճանաբար ուժեղացավ: Կոմունալ ծառայությունները վերսկսեցին իրենց աշխատանքը: Քաղաքի շրջակայքում իրականացվեց խորհրդային զորքերի թաքնված վերախմբավորում:Թշնամու գնդակոծության ինտենսիվությունը նվազեց:
Քայլ 10
1943-ին իրականացվեց «Իսկրա» գործողությունը, որի արդյունքում հակառակորդի բանակի մի մասը կտրվեց հիմնական ուժերից: Ազատագրվեցին Շլիսերլբուրգը և Լադոգա լճի հարավային ափը: «Հաղթանակի ճանապարհը» հայտնվեց ափին ՝ մայրուղի և երկաթգիծ: 1943-ին քաղաքն ուներ շուրջ 800 հազար բնակիչ:
Քայլ 11
1944-ին իրականացվեցին «Հունվար որոտ» գործողությունը և «Նովգորոդ-Լուգա» հարձակողական գործողությունը, ինչը հնարավորություն տվեց լիովին ազատագրել Լենինգրադը: Հունվարի 27-ին ՝ ժամը 20: 00-ին, ի պատիվ շրջափակման վերացման, քաղաքում տեղի ունեցավ հրավառություն: 324 հրետանուց արձակվել է 24 համազարկ: Արգելափակման ընթացքում Լենինգրադում ավելի շատ մարդ է զոհվել, քան ամբողջ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Միացյալ Նահանգների և Անգլիայի բանակներում:
